Εμπλοκή με τις ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο / ΑΡΘΡΟ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΤΑ ΝΕΑ", 12/8/2025

Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ , 12/8/2025 

Εμπλοκή με τις ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο

ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΟΥ ΤΣΙΚΑ

Η διπλωματική ένταση που παρουσιάζεται το τελευταίο διάστημα με τις χρήσεις θαλασσίων ζωνών μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας, Ελλάδας-Λιβύης, Ελλάδας-Αιγύπτου, Αιγύπτου-Λιβύης, Τουρκίας-Κύπρου κ.α., αναδεικνύει ένα ήδη υπάρχον ζήτημα, το οποίο δημιουργεί σοβαρή εμπλοκή.

Από την στιγμή που δεν έχει γίνει οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, καθίστανται προβληματικές άλλες πράξεις, σχετικές με έρευνες, εκμετάλλευση, ενεργειακές συνδέσεις (καλώδια, αγωγοί) κλπ. Και αυτό, διότι ιδιαιτέρως στην Ανατολική Μεσόγειο υπάρχουν αλληλεπικαλυπτόμενες διεκδικήσεις από διάφορες χώρες, για δικαιώματα οικονομικής εκμετάλλευσης στα διεθνή ύδατα.

Οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και δημιουργία Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης-ΑΟΖ στα διεθνή ύδατα δεν μπορούν να γίνουν μονομερώς. Δεν μπορεί μία χώρα να τα υλοποιήσει μόνη της. Απαιτείται πάντα συμφωνία με το κράτος το οποίο έχει απέναντι ή διπλανές ακτές. Αν δεν υπάρξει συμφωνία, μοναδική εναλλακτική λύση είναι δικαστική προσφυγή, π.χ. στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Η Ελλάδα έχει ΑΟΖ μόνο σε δύο περιοχές, μετά από συμφωνίες που έκανε: με την Ιταλία στο Ιόνιο, και μόνο μερικώς με την Αίγυπτο (δηλαδή σε περιορισμένο τμήμα των υδάτων μεταξύ τους, που δεν καλύπτει την περιοχή ανατολικά-νοτιοανατολικά της Ρόδου). Εκκρεμούν οριοθετήσεις με Τουρκία, Αίγυπτο (για την υπόλοιπη περιοχή), Λιβύη και Αλβανία.

Μέχρι να πραγματοποιηθούν, τα διεθνή ύδατα -μεταξύ Ελλάδας και των χωρών αυτών- συνεχίζουν να έχουν το σημερινό καθεστώς. Κανένα κράτος δεν μπορεί να προχωρήσει σε οικονομική εκμετάλλευση. Δυστυχώς, μέσα στην αγωνία τους να προκαταλάβουν μελλοντικές διαπραγματεύσεις, πολλές χώρες σπεύδουν να καταθέσουν δηλώσεις και χάρτες με υπερβολικές και μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις.

Αυτό έγινε με τη θεωρία της “Γαλάζιας Πατρίδας” της Τουρκίας, πάνω στην οποία βασίστηκε το καταχρηστικό τουρκο-λιβυκό μνημόνιο. Επίσης, τα όρια των θαλάσσιων οικοπέδων που προκήρυξε για έρευνες η Ελλάδα νότια- νοτιοδυτικά της Κρήτης, ορίστηκαν μονομερώς, αφού δεν υπάρχει συμφωνία με τη Λιβύη. Αυτό ήταν η αφορμή για τις ρηματικές διακοινώσεις της Λιβύης στον ΟΗΕ.

Εξάλλου, τα όρια θαλασσίων πάρκων στο Αιγαίο που ανακοίνωσε η Ελλάδα, είναι μέσα στα χωρικά ύδατα της, όπως έχει απόλυτο δικαίωμα. Όμως, στον ελληνικό Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό-ΘΧΣ που προηγήθηκε, περικλείεται μεγάλη έκταση διεθνών υδάτων. Αυτό προκάλεσε αντιδράσεις  -όχι μόνο από την Τουρκία, αλλά και από την Αίγυπτο προσφάτως. Η Αίγυπτος δεν αμφισβητεί μόνον τα εικαζόμενα “δυνητικά όρια” του ελληνικού ΘΧΣ ανατολικά της Κρήτης, αλλά και σημεία “συνάντησης” τους με τις θαλάσσιες ζώνες της Λιβύης.

Η Τουρκία απάντησε με δικά της θαλάσσια πάρκα, που περιλαμβάνουν και διεθνή ύδατα. Γι' αυτό διαμαρτυρήθηκε με τη σειρά της η Ελλάδα. Από την άλλη, μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου δεν έχει συμφωνηθεί ΑΟΖ, καθώς οι δύο χώρες δεν έχουν διπλωματικές σχέσεις λόγω του άλυτου Κυπριακού. Επίσης, η Τουρκία θεωρεί ότι σε κάποιες περιοχές κυπριακού ενδιαφέροντος στην οριοθέτηση Κύπρου-Αιγύπτου, παραβιάζονται δικαιώματα της.

Εφόσον δεν υπάρχουν διακρατικές συμφωνίες ή διεθνείς δικαστικές αποφάσεις, τίποτα δεν έχει έννομο και έγκυρο αποτέλεσμα. Η καλύτερη λύση θα ήταν να συγκληθεί περιφερειακή Διάσκεψη, στην οποία να συμμετάσχουν όλες οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου. Εκεί θα μπορούσαν να βρεθούν -ισορροπημένες, ρεαλιστικές και αποδεκτές απ’ όλους- λύσεις για ζητήματα θαλασσίων ζωνών, ενέργειας και ασφάλειας. 

______________________________________

Ο Θόδωρος Τσίκας είναι πολιτικός επιστήμονας - διεθνολόγος, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για την Ομοσπονδία της Ευρώπης (ΕΕνΟΕ)