Ομιλία - παρουσίαση του βιβλίου της πρώην υπουργού Εξωτερικών της Κύπρου, Ερατώς Κοζάκου-Μαρκουλλή στην Αθήνα (27/11/2023) - VIDEO

Παρουσίαση βιβλίου «Παρεμβάσεις χωρίς φόβο …με πάθος» της Ερατώς Κοζάκου - Μαρκουλλή, πρώην υπουργού Εξωτερικών της Κύπρου, Εκδόσεις Παπαζήση, αίθουσα εκδηλώσεων βιβλιοπωλείου IANOS

Βίντεο: www.youtube.com/watch?v=_4Wzynt9TvQ&t=2433s

Η βασική παρέμβαση μου είναι στα 36'.20" του βίντεο. Απαντήσεις μου σε ερωτήσεις του κοινού στη 1.16' και στη 1.24'. 

Κείμενο ομιλίας: 

Αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι,

κυρίες και κύριοι,

Θα ήθελα πρώτα απ’ όλα να ευχαριστήσω την κυρία Ερατώ Κοζάκου - Μαρκουλλή για την εξαιρετική τιμή που έκανε στο πρόσωπο μου, με το να μου ζητήσει να παρουσιάσω το βιβλίο της.

Η ιστορία της κας Μαρκουλλή έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Διότι, όπως πολλοί πιθανόν να γνωρίζετε, η πορεία της άρχισε από διπλωμάτης καριέρας και κατόπιν εξελίχθηκε σε πολιτικό πρόσωπο, και μάλιστα στο ίδιο Υπουργείο στο οποίο υπηρετούσε, στο Υπουργείο Εξωτερικών.

Δεν έπαψε ποτέ να γράφει, ιδιαιτέρως τώρα που κινείται περισσότερο ως πολιτική ακτιβίστρια. Πάντα ενεργή σε πρωτοβουλίες, εξαιρετικά παρεμβατική στον δημόσιο διάλογο της Κύπρου. Με δημόσιες παρεμβάσεις, συνεντεύξεις, αρθρογραφία, βιβλία. Και την ίδια στιγμή μεταφέρει τους προβληματισμούς της σε Ημερίδες, Συνέδρια επιστημονικά, πολιτικά, αλλά και δράσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Ένας Κύπριος δημοσιογράφος, στον οποίο έδωσε συνέντευξη, την περιγράφει ως εξής: «Στο πρόσωπο της Ερατώς Κοζάκου-Μαρκουλλή συναντούμε τον παγκόσμιο πολίτη, ένα σταυροδρόμι πολιτισμών, ιδεολογικών και πολιτικών ρευμάτων. Ίσως αυτός είναι ο λόγος που θεωρεί την έξαρση του εθνικισμού και της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας φαινόμενα αναχρονιστικά και παντελώς αδικαιολόγητα». (σελ.211)

Μία παράγραφος μέσα στο βιβλίο της, θεωρώ ότι είναι η πιο χαρακτηριστική για το τι πιστεύει η πρώην υπουργός (σελ.161):

«Η Κύπρος διαθέτει ένα μοναδικό πολυπολιτισμικό πλούτο, που αυτά τα χρόνια δεν του έχουμε δώσει την απαιτούμενη αξία. Ο κυπριακός λαός, που αποτελείται από Ελληνοκύπριους, Τουρκοκύπριους, Αρμένιους, Μαρωνίτες και Λατίνους, συνθέτει έναν πολύχρωμο πολιτισμικό καμβά με μια μοναδική ποικιλομορφία από κουλτούρες, ήθη και έθιμα. Μέσα από την μακρόχρονη συνύπαρξη τους οι κοινότητες της Κύπρου,  ενώ διατηρούν τα δικά τους χαρακτηριστικά γνωρίσματα, ταυτόχρονα έχουν αναπτύξει και κοινά χαρακτηριστικά και παραδόσεις που διαγράφουν την κοινή κυπριακή ταυτότητα. Αυτά τα κοινά χαρακτηριστικά που μας ενώνουν και αυτήν την κοινή ταυτότητα έχουμε υποχρέωση να αναδεικνύουμε».

Η σκέψη της Μαρκουλλή δεν μένει στατική. Εξελίσσεται. Οι εμπειρίες της την ωριμάζουν και δεν διστάζει να επανατοποθετείται, όταν χρειάζεται. Θα μπορούσα να πω ότι, στα κείμενα που είναι πιο παλιά χρονολογικά, από το 2007 και τα επόμενα χρόνια, η σκέψη της είναι επηρεασμένη από την πρόσφατη τότε διπλωματική πορεία της.

Ξέρετε οι διπλωμάτες είναι κάτι σαν τους δικηγόρους. Είναι υποχρεωμένοι να υπερασπίζονται τη θέση του εντολέα τους, όποια και αν είναι αυτή. Όμως οι δικηγόροι αλλάζουν συνεχώς πελάτες. Ενώ οι διπλωμάτες έχουν μόνο έναν εντολέα, το κράτος του οποίου είναι δημόσιοι λειτουργοί.

Αυτό έχει ως συνέπεια να «ενσωματώνονται» στη λογική του κράτους. Τους γίνεται βίωμα ότι η πλευρά που εκπροσωπούν έχει πάντα δίκιο, και μάλιστα 100% δίκιο. Έτσι πολλές φορές τείνουν προς μια «ομοιόμορφη» σκέψη, θα μπορούσα να την πω «κατεστημένη σκέψη».

Όσο προχωρούν όμως τα χρόνια, η Μαρκουλλή αντιμετωπίζει τα πράγματα με την πολύπλευρη διάσταση της πολιτικής. Τα βλέπει πιο σφαιρικά. Και όταν πια κλείνει ο κύκλος της πολιτικής, «απελευθερώνεται» ακόμα περισσότερο. Δεν διστάζει να επισημαίνει τις αντιφάσεις στην πολιτική και της «δικής της» πλευράς, τους μαξιμαλισμούς, τους άκαμπτους δογματισμούς, τις ξεπερασμένες από τα πράγματα αντιλήψεις, που επικρατούν σε ένα τμήμα του πολιτικού συστήματος της Κύπρου και της ηγεσίας της ελληνοκυπριακής Κοινότητας.

Αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι, κυρίες και κύριοι,

 ίσως κοινοτοπία να πούμε, αλλά χρειάζεται πάντα να το τονίζουμε ότι, όσο δεν γίνονται συνομιλίες για την λύση τουΚυπριακού, υπάρχει ο κίνδυνος να ξεσπούν εστίες έντασης στην Κύπρο. Αυτό ευνοεί το βάθεμα και τη μονιμοποίηση της διχοτόμησης. Επίσης λόγω της συντριπτικά υπέρτερης δύναμης της Τουρκίας, υπάρχει κίνδυνος για σταδιακή επιδείνωση της σημερινής κατάστασης σε βάρος της ελληνοκυπριακής πλευράς, τόσο στο έδαφος (Στροβίλια, Βαρώσι Αμμοχώστου, πιθανόν Πύλα κ.α.), τόσο στη θάλασσα - είτε στην οριοθετημένη κυπριακή ΑΟΖ, είτε σε περιοχές που η Κυπριακή Δημοκρατία διεκδικεί ως ΑΟΖ.

Η ελληνοκυπριακή ηγεσία πρέπει να κινηθεί γρήγορα και ευέλικτα, ώστε να επιτύχει επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού. Για να γίνει αυτό, πρέπει να πείσει τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, ότι έχει την πολιτική βούληση να φτάσει σε έναν έντιμο συμβιβασμό, μέσω αμοιβαίων παραχωρήσεων. Για να βρεθεί η προδιαγεγραμμένη λύση, και όχι «όλα από την αρχή». Και αυτό, μέσα σε σύντομο και συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, όχι με διαιώνιση των συνομιλιών.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να δηλώσει η ελληνοκυπριακή πλευρά άμεση και πλήρη αποδοχή των 6 Σημείων του Πλαισίου Γκουτέρες, ως έχουν. Ας μην ξεχνάμε ότι για το αδιέξοδο των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας το 2017, οι Εκθέσεις των αρμοδίων του ΟΗΕ συγκαταλέγουν και την ελληνοκυπριακή ηγεσία στους υπευθύνους.

Αναφέρει χαρακτηριστικά η Μαρκουλλή (σελ. 596): «Ένας μεγάλος αριθμός εταίρων μας θεωρούν ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε με την Τουρκία αποτελούν απόρροια του άλυτου προβλήματος του Κυπριακού, για τη μη επίλυση του οποίου δεν επιρρίπτουν ευθύνη μόνο στην Τουρκία. Έζησα προσωπικά ως διπλωμάτης τις συνέπειες του αρνητικού αποτελέσματος στην ελληνοκυπριακή πλευρά στο δημοψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν και είδα το μένος και την έλλειψη εμπιστοσύνης με την οποία μας αντιμετώπισαν οι εταίροι μας, θεωρώντας μας υπεύθυνους για τη μη υιοθέτηση του Σχεδίου. Πιστεύω επίσης ότι και στο θέμα της κατάρρευσης των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά, η στάση αρκετών από τους εταίρους μας δεν είναι τόσο υποστηρικτική των δικών μας επεξηγήσεων, όσον αφορά τους λόγους της κατάρρευσης».

 Κυρίες και κύριοι,

Έχω υποστηρίξει δημοσίως ότι, ο Ταγίπ Ερντογάν, παρά τις κατά καιρούς ρητορικές εξάρσεις του, συνεχίζει την επαναπροσέγγιση του με την Δύση, για λόγους οικονομικούς και πολιτικούς. Σε αυτήν την επαναπροσέγγιση εντάσσει φυσικά την επανασύνδεση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ξεπάγωμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, με στόχο να μείνει ανοιχτή για το απώτερο μέλλον η προοπτική της πλήρους ένταξης της.

Η Ε.Ε. επιθυμεί την επανασύνδεση λόγω του γεωπολιτικού ρόλου της Τουρκίας στην περιοχή, αλλά και λόγω οικονομικών και εμπορικών σχέσεων.

Πρόκειται για μια καμπή, που μπορεί να αποδειχθεί κομβικής σημασίας για το Κυπριακό. Ποια στάση θα επιδείξουν η Κυπριακή Δημοκρατία και η Ελλάδα, ως μέλη της ΕΕ; Θα αξιοποιήσουν το ενδιαφέρον της Τουρκίας αλλά και των εταίρων τους, ενθαρρύνοντας ένα πακέτο μιας ενισχυμένης προνομιακής σχέσης Τουρκίας-ΕΕ, ως κίνητρο, καταλύτη ή «αντάλλαγμα» για την επίλυση του Κυπριακού; Διότι τόσο η Τουρκία, όσο και οι εταίροι πιθανόν να θελήσουν να συμβάλουν σε αυτήν την κατεύθυνση, εφόσον όλοι θα επωφεληθούν από τη νέα σχέση.

Η Ε.Ε. είναι διατεθειμένη να βοηθήσει στο Κυπριακό και το έχει δηλώσει με πολλούς τρόπους. Αλλά ταυτοχρόνως έχει δηλώσει ότι ο βασικός «παίκτης» στο Κυπριακό είναι ο ΟΗΕ. Επομένως να σταματήσουμε να καλλιεργούμε αυταπάτες ότι μέσω της Ε.Ε θα υποχρεώσουμε την Τουρκία να αποδεχθεί τις δικές μας απόψεις, ή      - ακόμα περισσότερο - ότι θα την απομονώσουμε.

Αναφέρει η κα Μαρκουλλή στο βιβλίο της (σελ. 606):

«Θα πρέπει να υιοθετηθεί ένας οδικός χάρτης μιας νέας, σταδιακά αναβαθμιζόμενης σχέσης ΕΕ-Τουρκίας, που θα περιλαμβάνει και την προοπτική, σε κατάλληλο στάδιο, της επανέναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, υπό τις αυστηρές προϋποθέσεις διατήρησης της αποκλιμάκωσης (της έντασης) και τερματισμού των παράνομων ενεργειών στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά κυρίως της ουσιαστικής συμβολής της Τουρκίας στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού στη συμφωνημένη βάση της Διζωνικής – Δικοινοτικής Ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, και την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων από κει που τερματίστηκαν στο Κραν Μοντανά. Αν τεθεί ένα τέτοιο πλαίσιο στην αναβάθμιση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, θα υπάρχουν κίνητρα και προοπτικές να επωφεληθούν όλοι. Θα έχουμε, στην ουσία, δημιουργήσει τις συνθήκες για μια νέα στρατηγική για την Τουρκία, που ναι, θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα νέο Ελσίνκι».

Γι αυτούς τους λόγους πιστεύω ότι, θα ήταν πολύ θετικά δεκτό από την Ε.Ε. ένα νέο πακέτο Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο Κοινοτήτων στην Κύπρο, εμπλουτισμένο όμως με το θέμα της ενέργειας. Σημαντική θα ήταν η ενεργοποίηση μιας κοινής Επιτροπής Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων για τον σχεδιασμό των ερευνών και την αξιοποίηση των ενεργειακών πηγών του Νησιού.

Πιστεύω προσωπικά ότι μόνο όταν η κάθε πλευρά κατανοήσει τους φόβους και τις ανασφάλειες της άλλης, και αναγνωρίσει τα συμφέροντα και τις προσδοκίες της άλλης, θα διαμορφωθούν οι συνθήκες για μια επανενωμένη Κύπρο, σε μια Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, με πολιτική ισότητα μεταξύ ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής Κοινότητας. 

Χωρίς συνεννόηση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας δεν μπορεί να λυθεί το Κυπριακό. Το Κυπριακό θα λυθεί εφόσον συμπίπτουν τα συμφέροντα και οι προτεραιότητες Ελλάδας και Τουρκίας.

Αρκεί αυτό; Προφανώς όχι. Το Κυπριακό θα επιλυθεί μόνο με πολιτική βούληση των ηγεσιών Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και όταν το διεθνές πλαίσιο ωθεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Αλλά θα ήταν αυταπάτη να πιστεύουμε ότι σε φάση που Ελλάδα και Τουρκία αντιπαρατίθενται με αερομαχίες και κινήσεις πολεμικών πλοίων, είναι δυνατόν να έχουμε διαδικασίες επίλυσης του Κυπριακού.

Υπό αυτήν την έννοια, η βελτίωση των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας, δημιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για επανέναρξη διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό. Όποιος πραγματικά υποστηρίζει  την προοπτική της λύσης, δεν μπορεί παρά να χαιρετίσει την εξέλιξη αυτή.

Το «κλειδί» είναι πάντα η πολιτική βούληση για εξεύρεση λύσεων, με «θετικό άθροισμα». Λύσεις επωφελείς για όλες τις πλευρές. Που θα λαμβάνουν υπόψη τα συμφέροντα και τους φόβους, όλων όσων μετέχουν στη διένεξη. Αυτό ισχύει τόσο για τις ελληνοτουρκικές διαφορές, όσο και για το Κυπριακό.

Μέχρι τώρα οι ηγεσίες όλων των πλευρών δεν έχουν χρησιμοποιήσει αυτό το κλειδί. Φυσικό είναι ότι όσο δεν χρησιμοποιείται το κλειδί, τόσο περισσότερο θα σκουριάζει. Είναι όμως στο χέρι μας να το χρησιμοποιήσουμε.

Ας δούμε τι αναφέρει πάλι η συγγραφέας:

«Δυστυχώς όλο αυτό το διάστημα η προσήλωση μας δεν ήταν στην επίλυση του Κυπριακού και ταλαντευόμαστε στο να κερδίσουμε πόντους έναντι της Τουρκίας, με την επικέντρωση σε δημιουργία τριμερών και τετραμερών συμμαχιών, που τελικά αποδείχτηκαν ανεπαρκείς να χαλιναγωγήσουν και να αποτρέψουν την τουρκική προκλητικότητα και παραβατικότητα. Αν δεν συνειδητοποιήσουμε ότι όσο διαιωνίζεται η εκκρεμότητα τόσο εμπεδώνεται η διχοτόμηση και ότι το status quo δεν είναι βιώσιμο, υπάρχει κίνδυνος να οδηγηθούμε σε περαιτέρω πιο επικίνδυνες περιπέτειες, που ίσως είναι ολέθριες. Η Τουρκία ήταν και παραμένει αυτή που πάντα γνωρίζαμε και με αυτή την Τουρκία θα πρέπει να καταβάλουμε προσπάθεια εξεύρεσης λύσης για τερματισμό της κατοχής.»

Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συνομιλητές, 

Πρέπει να αποφασίσουμε αν θέλουμε να ζούμε με ειρήνη και σταθερότητα. Αυτό προϋποθέτει επίλυση των προβλημάτων, και όχι αναβολή ή διαιώνιση τους. Επίλυση των προβλημάτων δεν μπορεί να σημαίνει ότι θα επιβάλλουμε εμείς τις δικές μας θέσεις στα ελληνοτουρκικά ή στο Κυπριακό. Κάθε διαπραγμάτευση απαιτεί έναν έντιμο συμβιβασμό, κάποιες αμοιβαίες παραχωρήσεις. Διότι δεν υπάρχουν μόνο τα δικά μας δικαιώματα, αλλά και τα δικαιώματα της άλλης πλευράς. 

Θεωρώ ότι στην Ελλάδα και την Κύπρο εναπόκειται να προχωρήσουν με θάρρος, ειλικρίνεια και ρεαλισμό στην απευθείας επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών και του Κυπριακού μέσω διαπραγματεύσεων, χωρίς να εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε κάποια  "απομόνωση της Τουρκίας" ή σε  δήθεν "ραπίσματα" στον Ερντογάν από ΗΠΑ και ΕΕ.

Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας!