ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΛΙΑΜΕΠ-ΕΕνΟΕ ΜΕ ΤΙΤΛΟ: "Προς μια Εθνική Στρατηγική για μια Ισχυρή και Κυρίαρχη Ευρώπη" (13/9/2025)

 

 

 

 

 

 

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΛΙΑΜΕΠ-ΕΕνΟΕ

 

Η διεύρυνση έχει σχέση με την ασφάλεια. Εφόσον η Ευρώπη θέλει να αποκτήσει γεωπολιτικό αποτύπωμα πρέπει να απαντήσει και στις αγωνίες των λαών της υπόλοιπης ευρωπαϊκής ηπείρου. Υπό αυτήν την έννοια η ενταξιακή προοπτική πρώτα από όλα των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, και αργότερα της Μολδαβίας, της Ουκρανίας, της Γεωργίας, αλλά και της Τουρκίας δεν μπορεί παρά να τεθούν επί τάπητος.

 

----------

 

Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να δούμε ότι αναμορφώνεται ο ρόλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ. Ο ρόλος αυτός αποκτά νέες διαστάσεις. Η διεύρυνση τους δεν είναι μια διαδικασία, όπως οι προηγούμενες διευρύνσεις τους. Η διεύρυνση των δύο αυτών οργανισμών είναι πλέον άμεσα συνδεδεμένη με την ασφάλεια των υπό ένταξη χωρών, αλλά και με την ασφάλεια της ευρωπαϊκής ηπείρου συνολικά.

 

Η ΕΕ θα πρέπει να επικεντρωθεί πολύ περισσότερο σε θέματα ασφάλειας και γεωπολιτικής από ό,τι στο παρελθόν. Μέχρι τώρα το μοναδικό γεωπολιτικό μέσο που είχε στη διάθεση της η ΕΕ, ήταν η υπόσχεση για οικονομική ανάπτυξη. Αλλά αυτή δεν αρκεί πλέον.

 

Πρέπει να διαμορφωθεί ένα νέο κοινό σχήμα που θα περιλαμβάνει κράτη-μέλη αφενός και υπό διεύρυνση χώρες, αφετέρου. Η ΕΕ του μέλλοντος θα χρειαστεί μια πιο ευέλικτη δομή, με μια σχεδόν «συνομοσπονδιακή» μορφή που θα περιβάλλει έναν ομοσπονδιακό «πυρήνα». Η απάντηση είναι μία: εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης και πάνω απ’ όλα διεύρυνσή της με τις ενδιαφερόμενες υποψήφιες χώρες.

 

Αντί να απαιτεί «πλήρη ένταξη ή τίποτα» από τις υποψήφιες χώρες, η ΕΕ θα μπορούσε να προσφέρει, στενότερη πρόσβαση στην κοινή αγορά, την κοινή ασφάλεια, τη νομική κοινότητα της ΕΕ, το κοινό νόμισμα κλπ.  

________

 

 

Φυσικά μια τέτοια προοπτική επιβάλλει τον συνδυασμό διεύρυνσης αφενός και εμβάθυνσης της πολιτικής ενοποίησης, αφετέρου. Εάν σήμερα είναι δύσκολο να ληφθούν αποφάσεις με τα 27 κράτη-μέλη, πόσο πιο δύσκολο θα είναι αύριο,  να ληφθούν αποφάσεις με περισσότερα μέλη που μπορεί να φτάσουν τα 36. 

 

Γι αυτό είναι απαραίτητο να αλλάξει άμεσα, και πάντως πριν το 2030, που το χρονοδιάγραμμα της ίδιας της Ε.Ε. θέτει ως πρώτο σταθμό νέας διεύρυνσης, το σύστημα λήψης αποφάσεων, ιδιαίτερα στον τομέα της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής, Ασφάλειας και Άμυνας. Αν θέλουμε η Ε.Ε. να παίξει ρόλο στην ασφάλεια της ηπείρου μας, αλλά και διεθνή ρόλο, η λήψη αποφάσεων με ομοφωνία πρέπει να καταργηθεί. Δεν μπορεί το βέτο μιας μεμονωμένης χώρας, όπως κάνει συχνά η Ουγγαρία του Όρμπαν, να εμποδίζει τις πρωτοβουλίες των υπολοίπων. Είναι η συνταγή της απόλυτης παράλυσης. 

 

H ΕΕ  θα πρέπει να σχηματίσει μια συμμαχία με άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νορβηγία, καθώς και με χώρες άλλων ηπείρων — όπως ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Νότια Κορέα και άλλες, συμπεριλαμβανομένων και αναπτυσσόμενων χωρών — για την προώθηση μη αυταρχικών δημοκρατιών που βασίζονται σε κανόνες.

 

Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας αυτή η συμμαχία να μην είναι εχθρική προς τις ΗΠΑ, όπως γίνεται όλο και περισσότερο η ομάδα των BRICS. Αντίθετα, θα πρέπει να καλωσορίζει την καλή πίστη στη συνεργασία με τις ΗΠΑ — στο βαθμό που η Ουάσιγκτον είναι έτοιμη να επιδιώξει πρόοδο σύμφωνα με τις γραμμές που έχει προωθήσει, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα, από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. 

 

Και τέλος, υπάρχει η άμυνα. Θέλω να υπογραμμίσω ένα σημείο εδώ: δεν θεωρώ τη δέσμευση να καλύψουμε μεγαλύτερο μερίδιο του βάρους της άμυνας, ως δώρο ή παραχώρηση για να εξευμενίσουμε τον Τραμπ.

 

Στην πραγματικότητα, ακόμη και στην απίθανη περίπτωση που οι ΗΠΑ αποσύρουν το αίτημά τους για μεγαλύτερη συμμετοχή των Ευρωπαίων στις αμυντικές δαπάνες, πιστεύω ότι η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει. Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ γίνεται όλο και πιο ασταθής και δεν πρέπει να βασίζουμε την άμυνά μας στις ιδιότροπες πολιτικές μιας μεγάλης χώρας.

 

Το πρόγραμμα SAFE έρχεται να προστεθεί και να συμπληρώσει το ευρύτερο ευρωπαϊκό αμυντικό σχέδιο ReArm Europe 2030, με το οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση για πρώτη φορά από την ίδρυσή της αναλαμβάνει δράσεις για την κοινή της άμυνα κατά στρατηγική προτεραιότητα.

 

Παρ' όλα αυτά, η νέα αυτή ευρωπαϊκή αντίληψη για την άμυνα απέχει ακόμη πολύ από την έννοια του κοινού αμυντικού δόγματος, πόσο μάλλον ενός “ευρωστρατού”. Και το ReArm Europe 2030 και το SAFE αφορούν στην ενίσχυση των εθνικών αμυντικών ικανοτήτων, και όχι στην συγκρότηση μιας πανευρωπαϊκής αμυντικής οντότητας, η οποία θα μπορούσε να δράσει άμεσα και κεντρικά σε μια ενδεχόμενη επίθεση. Θα συνεχίζει δηλαδή και για το εγγύς μέλλον η ΕΕ να επαφίεται στον συντονισμό και τους συμβιβασμούς ανάμεσα σε 27 κράτη-μέλη για να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε απειλή.

 

________________________

 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να ξεπεράσει αυτόν τον φαύλο κύκλο προτείνοντας δανεισμό και μεγαλύτερη δημοσιονομική ευελιξία. Όμως χωρίς κοινό κεντρικό ταμείο, οι χώρες με χαμηλό κόστος δανεισμού δεν έχουν κανένα κίνητρο να συμμετάσχουν. Η πρόταση είναι ελκυστική μόνο για χώρες όπως η Βουλγαρία ή η Ρουμανία, που έχουν περιορισμένη πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές

 

----------------------------------------

Αντί για αόριστους στόχους, η Ένωση πρέπει να κινηθεί αποφασιστικά σε τρεις άξονες:

 

Δημιουργία Ευρωπαϊκής Αρχής Προμηθειών, με μόνιμο προσωπικό και θεσμική εξουσιοδότηση για την ενοποίηση των στρατιωτικών απαιτήσεων των κρατών-μελών.

 

Συγκρότηση Κοινού Ευρωπαϊκού Αμυντικού Ταμείου, στο πρότυπο του Next Generation EU, με ικανότητα έκδοσης ευρωομολόγων για αποκλειστικά αμυντικούς σκοπούς.

 

Θεσμοθέτηση Στρατηγικού Σχεδίου Αμυντικής Ενοποίησης, με χρονοδιάγραμμα 10 ετών και υποχρεωτική συμμετοχή σε βασικές ικανότητες: άρματα μάχης, αντιαεροπορικά συστήματα, drones, πυρομαχικά μεγάλης εμβέλειας.

------------------------------------------

 

Η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία είναι οικονομικά εφικτή, ιδίως αν υποστηριχθεί από κοινή έκδοση χρέους ύψους €125 δισ. ετησίως για πέντε έτη και συνοδευτεί από αυξήσεις στους εθνικούς αμυντικούς προϋπολογισμούς. Εάν αυτό γίνει με θεσμικό συντονισμό και αποφυγή διπλών εθνικών προμηθειών, μπορεί να έχει και θετικό μακροοικονομικό αντίκτυπο, ενισχύοντας τη βιομηχανική και τεχνολογική βάση της ΕΕ.

 

Πάνω απ’ όλα όμως, απαιτείται μια θεσμικά εδραιωμένη και δημοκρατικά νομιμοποιημένη αμυντική πολιτική. Όχι μόνο περισσότερα όπλα, αλλά πολιτική αρχιτεκτονική που να ενώνει τη στρατιωτική ισχύ με την ευρωπαϊκή δημοκρατία.

 

Η ευκαιρία υπάρχει — η απειλή είναι ορατή — η τεχνογνωσία επαρκεί. Αυτό που λείπει είναι η απόφαση να ενεργήσει ως Ένωση και όχι ως άθροισμα εθνικών στρατηγικών.

Η Ευρώπη βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Δεν μπορεί να επαναπαυθεί στη στρατηγική προστασία των ΗΠΑ, παίζοντας δευτερεύοντα ρόλο. Ή μπορεί να αποκτήσει δική της αμυντική ταυτότητα, χτισμένη πάνω σε κοινούς θεσμούς, κοινή χρηματοδότηση και κοινό όραμα.